1 Nisan şaka günü tarihçesi ve anlamı
Bahar şakalarıyla güzel…. 1 Nisan şakaları da bunun en önemli parçası. Maksat yüzlere az da olsa tebessüm vermek, baharı daha neşeli karşılamak….
1 Nisan şaka günü (April Fools’ Day) tüm dünya için bir gelenek halini almış durumda. Tarihçesine dairse değişik söylentiler var ama en meşhuru şu;
1564 yılında Fransa kralı IX. Charles, Roma İmparatoru Jül Sezar’ın adıyla anılan Jülyen takvimine göre 25 Mart, yeni yılın başlangıcı kabul edilirken, yılın başlangıcını Ocak ayının ilk gününe aldı. Daha önce Avrupa’da bu tarih 25 Mart’tı. Geniş kitlelere bu uygulamayı duyurmak elbette kolay olmadı ve haberi duyamayanlar oldu. Duyanlardan da bir kısım halk değişikliği protesto amaçlı eski adetlerine devam etti. 1 Nisan’da partiler düzenlediler. Diğerleri Uygulamayı kabul edenler ise onları Nisan aptalları olarak nitelendirip 1 Nisan’a “aptallar günü” adını verdiler. 1 Nisan’ı yılbaşı kabul edenlere de (Poisson d’avril – Nisan Balığı) adını verdiler. Bu günde herkese sürpriz hediyeler verdiler, gerçek olmayan haberler ürettiler. Yıllar sonra Ocak ayının yılın ilk ayı olmasına alışılınca, Fransızlar 1 Nisan gününü kültürlerinin bir parçası görerek devam ettirdiler. Oradan da bütün dünyaya bir şaka günü olarak yayıldı.
Nisan 1 ile ilgili başka bir efsane de Pagan kültüründe 1 Nisan’da kutlanan Fous bayramıdır. Antik Roma’da Hilarya adıyla benzer bir bayram da vardı. Hindistan’da ise bu bayram 31 Mart’ta Holi adıyla kutlanmaktadır.
Yüz yıllardır insanlar, bu esprili günde ilk bakışta gerçek olduğu düşünülen ancak şaka olduğu daha sonra anlaşılan komik olaylara imza atıyor. Bireysel şakaların yanı sıra basın yayın organları ve sosyal medya vasıtasıyla yapılan şakalar, gündelik hayatın renklerinden biri haline gelirken ortaya uzun yıllar hatırlanacak olaylar çıkabiliyor.
Nasıl ortaya çıkarsa çıksın 1 Nisan insanlar arası iletişimin komik ve ilgi çekici yeni yolu olarak görülüyor. Yıllar içinde sosyal medyanın günlük hayattaki öneminin artması “1 Nisan” şakalarının sayısını, bilinirliğini ve bu alana yönelik ilgiyi de artırdı. Şaka konvoyun a sonraları şirketler, siyasiler, kurum ve kuruluşlar da katıldı. İş o hale geldiki yapılan bazı şakaların gerçek olmadığı günler sonra anlaşıldı.
Birkaç örnek verelim;
İngiliz yayın kurumu BBC’nin Panoroma programı 1957 yılında hafızalara kazınan bir şakaya imza attı. Program, İsveçlilerin ağaçlarda spagetti yetiştirdiğine dair şakayı ciddi haber araştırmasıymış gibi izleyicilerine aktardı.Haberde yetiştiricilerin “spagetti biti” adı verilen haşereyle mücadele ettiği anlatılıyordu. Yayının şaka olduğunu anlamayan çok sayıda izleyici, BBC’yi arayarak kendi spagetti ağaçlarını nasıl yetiştirebileceklerine ilişkin bilgi edinmek istedi.
İngiliz gök bilimci Patrick Moore’un “Yer çekimi azalıyor” iddiası da unutulmayan şakaların arasında yer alıyor. Moore, 1976 yılında BBC Radyo 2’ye yaptığı açıklamada, 1 Nisan saat 09.47’de Plüton, Jüpiter’in arkasından geçerken sıra dışı bir olayın meydana geleceğini, gezegenlerin bu dizilişinin Dünya’nın çekim gücünü azaltacağını söyledi. Tam bu anda sıçrayanların havada uçma hissini duyumsayacaklarını söyleyen Moore’un bu açıklamasının binlerce kişi tarafından uygulandığı belirtildi.
The Parisien gazetesi, 1986 yılında Eyfel Kulesi’nin sökülüp taşınması için anlaşmaya varıldığını yazdı. Habere göre Fransız kültürünün simgesi kabul edilen Eyfel, Paris’in doğusunda açılacak yeni Euro Disney parkında tekrar monte edilecekti. Eyfel’in yerine ise 1992 Olimpiyat Oyunları için 35 bin koltuk kapasiteli stadyum inşa edilecekti.
The Madison Capital-Times gazetesi, 1933 yılında bir dizi gizemli patlama sonucu Kongre binasının çöktüğünü yazdı. Haberde patlamalara Senatoda haftalar süren gereksiz tartışmaların yarattığı büyük miktarda gazın yol açtığı belirtildi. Haberde Kongre binasını yıkılırken gösteren fotoğraf da vardı. Gazeteye okurlardan binlerce mektup yağdı.
Dünyanın önde gelen otomobil üreticilerinden Volkswagen, 2021’de ABD’deki biriminin “Voltswagen” adını alacağı haberinin “1 Nisan şakası” olarak düzenlenmiş halkla ilişkiler (PR) çalışması olduğunu kaydetmişti.
Dünyanın en bilinen oyuncak üreticilerinden LEGO, 2021’deki 1 Nisan paylaşımında LEGO parçalarının insanların ayağına batması sonucu oluşan “acı verici” kazaları konu edindi. Şirket, çoğu kişinin LEGO oyuncaklarına basması sonucu canının acıdığına işaret ederek, buna çözüm ürettiklerini öne sürdü. LEGO, hazırladığı şakada üstüne basılacağını anlayan ve insanların ayaklarının altından çekilen “akıllı legolar” ürettiklerini duyurdu.
“1 Nisan” gündeme gelince hatırlanan şakalardan biri de Twitter’in 2013’te yeni adının “Twttr” olacağını açıklamasıydı. Twitter, yeni uygulamayla sesli harf kullanımına izin verilmeyeceğini ve sesli harf kullananların aylık 5 dolar ücret ödeyeceğini belirtti. Şirketin şakasını desteklemek için yaptığı resmi açıklamada ise “Sesli harfleri eleyerek daha verimli ve yoğun bir iletişim formuna sahip olabileceğimize inanıyoruz. Aynı zamanda gelir kaynaklarımızı da geliştirmenin bir yolu olarak görüyoruz.” ifadeleri yer almıştı.
1 Nisanda yapılan en iyi şakalardan birini YouTube 2008 yılında gerçekleştirdi. 1 Nisan günü, kullanıcılar YouTube ana sayfasında hangi videoya tıklarsa tıklasın açılan tek şarkı bir gün boyunca Rick Astley’in “Never Gonna Give Up” şarkısı oldu.
Google’ın en sevilen şakalarından biri 2006 yılında yaptığı Google Romance şakasıydı. Google Romance’te kullanıcılar profil fotoğrafı ekleyebiliyor, kendileri hakkında kişisel bilgiler verebiliyor ve bu sayede kendilerini tanıtarak hayatlarının aşklarını arayabiliyorlardı. Bu heyecan ile profil oluşturmak isteyen kişiler ise bunun sadece bir şaka olduğunu bildiren bir sayfaya yönlendiriliyordu.
Google 2016 yılında, kendi hizmeti olan Gmail’e ilginç bir özellik ekledi. Gönder butonunun yanına farklı bir “Gönder” butonu ekleyen Google, bu butona tıklayarak e-posta gönderdiklerinde karşı tarafa bir animasyon karakteri olan Minion videosu gitmiş oluyordu. Buraya kadar her şey normal gibi gözükse de asıl iş tam da bu noktadan sonra başlıyordu. Çünkü şirket içi yazışmalarında ve resmi maillerinde fark etmeden bu butonu kullanan birçok personel işinden çoktan kovulmuştu. Bu nedenle Google hızlı bir şekilde bu özelliği kapatarak kullanıcılarından özür diledi ama bu şaka Google’ın en çok ses getiren 1 nisan şakası olarak kayıtlara geçti.
Aynı Google 2000 yılında yaptığı şaka ile de oldukça ses getirdi. Mentalplex adını verdiği bir sistem ile artık kullanıcıların düşünce gücü ile arama yapabileceğini duyurdu. Bunun gerçekleşmesi için ise kullanıcıların yapması gereken tek şeyin ekranda yer alan animasyon çembere odaklanarak aratmak istedikleri şeyi düşünmeleri olduğunu söyledi. Tekerleğe odaklanarak arama yapmak istedikleri şeyi düşünen kullanıcıların karşısına “gözlük ve ayakkabılarınızı çıkardıktan sonra tekrar deneyin”, “düşünceleriniz çok karmaşık” gibi eğlenceli hata kodları çıktı.
Giyim firması H&M, artık hiç kimse sabahları ne giyeceğini düşünmek zorunda kalmasın diye Mark Zuckerberg’den ilham aldığını söylediği yeni bir koleksiyon çıkardığını duyurdu. “Mark x H&M” etiketi ile tanıttığı bu koleksiyonda toplam 7 adet gri renk tişört ve 1 adet kot pantolon bulunuyordu. Elbette bu koleksiyon bir şakaydı ve bu şakaya sürekli olarak tek tip giyinen Mark Zuckerberg ilham kaynağı olmuştu ve şirket bu şaka için bir internet sitesi bile tasarlamıştı.
Ülkemizde de bir zamanlar medyada “Dünya’ya çok benzeyen gezegen keşfedildi”, “Hamilelik süresi 5 aya iniyor”, “Büyüyebilen robot geliştirildi”, “Taksim’de doğal gaz bulundu” gibi haberler yapılmış ve ilgi görmüştü.
Daha önceki yazılarımda espri yapmanın zeka işi olduğunu söylemiş ve eşek şakalarından uzak durmayı tavsiye etmiştim. Bu konuda sizleri şimdiden uyarmak boynumun borcu bu nedenle.
Ama örneklere baktığınızda da hissettiğiniz gibi şakalaşmak güzel bir şey. Bahara, hayata renk katıyor.
Gelin bu 1 Nisan’da kimseyle alay etmeden, küçük düşürmeden, latife yoluyla kalplerimize sevgi ve sıcaklık katalım.
Bu gün alay günü değil, değer verme, sevme, sevdiğini gösterme günü….
Gençler, çocuklar, anne ve babalar, çalışanlar olarak tarihçesiyle vs. ilgilenmeden birbirimize, sevdiklerimize, bizi asık suratlı görenlere, istemeden kırdıklarımıza…. şakalar yapalım, kalplerimizi ısıtalım. Çünkü bahar böyle güzel. 1 Nisan şaka günü tarihçesi ve anlamı bence bunlar.